🩺Basic Emergency Management of Convulsions / Status Epelepticus( Part - 2 )

🩺Basic Emergency Management of Convulsions / Status Epelepticus

( Part - 2 )

🌷डॉ पद्मनाभ केसकर

Emergency Management Expert , Pune 

Mo - 9762258650 

🌸Pharmacological Management

मागील भागात आपण Convulsion येत असताना करायच्या प्रथमोपचारा बाबतीत ( First aid ) माहिती घेतली आता Convulsive status Epelepticus म्हणजे काय व त्याची Emergency medical Management बद्दल या भागात चर्चा करू .

✅Status Epelepticus म्हणजे कोणतेही एक Convulsion जे ५ मिनिटे किंवा त्यापेक्षा जास्त काळ टिकते किंवा ५ मिनिटामध्ये २ किंवा त्या पेक्षा जास्त Convulsions आल्या व त्या दोन Convulsions मध्ये पेशंट शुद्धीत आला नाही तर त्या condition ला Status Epelepticus असे म्हणतात .

( पूर्वी हीच कालमर्यादा ३० मिनिटे होती )

©️ Dr Padmanabh Keskar 

जेव्हा पेशंटला Convulsions येतात तेव्हा त्याचा प्रवास हा घरापासून जवळच्या फॅमिली डॉक्टर च्या क्लिनिक मध्ये व तिथे तो मॅनेज झाला नाही तर तिथून मोठ्या सुसज्ज हॉस्पिटल ला ( Tertiary medical center ) असा होतो . कधी कधी पेशंटला Convulsions येत असतात तेव्हा आपल्या Indian scenario मध्ये फॅमिली डॉक्टर ला घरी visit ला पण बोलावले जाते तेव्हा त्याच्या जवळ ट्रीटमेंट चे फार कमी रिसोर्सेस available असतात .

तेव्हा या प्रत्येक environment मध्ये या Convulsions च्या पेशंट ची Emergency ट्रीटमेंट कशी करायची ते बघू . 

पेशंट चे Seizures ट्रीटमेंट देऊन थांबवायला जितका उशीर होईल तितका जास्ती त्याचा neurological डॅमेज होत असतो तसेच जितका उशीर त्याला ट्रीटमेंट द्यायला होईल तितकी जास्ती शक्यता या Seizures - refractory मध्ये कन्व्हर्ट होण्याची निर्माण होते ( refractory Seizures म्हणजे उपचाराला प्रतिसाद न देणाऱ्या Seizures )

©️ Dr Padmanabh Keskar 

⏰० ते ५ मिनिटे

मघाशी सांगितल्या प्रमाणे फिट आल्यापासून पहिल्या ५ मिनिटात पेशंट हा एक तर त्याच्या घरी असेल व त्याचे घरचे लोक त्याला प्रथमोपचार देत असतील किंवा घरी बोलावलेले फॅमिली डॉक्टर त्याला ट्रीट करत असतील किंवा हा पेशंट त्यांच्या फॅमिली डॉक्टर च्या क्लिनिक मध्ये असेल .

या सर्वांनी मागील भागात सांगितल्या प्रमाणे *योग्य प्रथमोपचार देणे अतिशय गरजेचे आहे .* चुकीचे प्रथमोपचार जसे कि दातखीळ बसू नये म्हणून तोंडात चमचा घालणे इत्यादी पूर्णपणे टाळावेत त्याने उपायापेक्षा अपाय होण्याची जास्ती शक्यता आहे .

💓ABC Management

पेशंट घरी असो किंवा क्लिनिक मध्ये तो Aspirate होऊ नये म्हणून त्याला एका कुशीवर झोपवणे ( Recovery position ) खूप महत्वाचे आहे . फिट येत असताना उलटी होणे ही सगळ्यात धोकादायक घटना आहे त्यामुळे पेशंट चा Airway बंद होऊन पेशंट गुदमरू शकतो , Recovery Position दिल्याने हा धोका टळतो .

✅पेशंट Healthcare set up ( Clinic ) मध्ये पोहोचला असेल तर त्याला Nasal canula ने किंवा Simple face mask ने Oxygen चालू करावा .

✅पेशंट वारंवार लागोपाठ येत असलेल्या Seizures मुळे जास्ती detorite होत असेल , Airway मेंटेन करत नसेल तर त्याच्या level of consciousness प्रमाणे Nasopharyngeal Airway , Oropharyngeal Airway इत्यादी *Airway adjunct चा वापर करावा .* कोणताही Airway पेशंटला फिट येत असताना टाकण्याची गडबड करू नये , त्यामुळे injury होण्याची शक्यता असते . फिट थांबल्या नंतर पुढील फिट येण्या आधी Airway टाकणे , IV access घेणे वगैरे गोष्टी कराव्यात .

आत्ययिक स्थिती मध्ये Anesthetic drugs देऊन Seizures थांबवाव्या लागल्या तर *Intubation पण करावे लागेल .*

✅पेशंटच्या Seizures जेव्हा थांबतील तेव्हा Glucometer वर त्याची Blood sugar चेक करावी कारण Hypoglycaemia हे Convulsions चे बरेच वेळा कारण असते . Infant मध्ये Hypocalcemia पण असू शकतो .

©️ Dr Padmanabh Keskar 

✅IV access मिळाला असेल व Blood Sugar ६० mg/dl पेक्षा कमी असेल तर Adult मध्ये Thaimine 100 mg व त्यानंतर IV D 50W % 50 ml slowly द्यावे .

👼२ वर्षापेक्षा लहान मुलांमध्ये 2 ml / kg D25 % IV द्यावे. तर 

👩‍💼२ वर्षापेक्षा मोठ्या मुलांमध्ये 4 ml / kg D12.5 % IV द्यावे .

थोडक्यात Don't forget Glucose ! 

🌸Drug Management🌸

⏰ 5 - 15 min

✅Seizures थांबवण्यासाठी Benzodiazepines ( Diazepam , Midazolam , Lorazepam इत्यादी ) हे 1st line ट्रीटमेंट म्हणून वापरले जातात .

५ मिनिटापेक्षा जास्ती काळ Seizures चालू राहिल्या किंवा पेशंटला आधीची history असेल तर Seizures थांबवण्यासाठी या drugs चा त्वरित वापर करणे गरजेचे असते .

Primary Clinic मध्ये किंवा पेशंटच्या घरी जिथे IV access मिळणे कठीण असते तिथे -

©️ Dr Padmanabh Keskar 

Midazolam चा nasal spray वापरावा - १० kg पर्यंत वजन असलेल्या बाळांमध्ये दोन्ही नाकपुडीत १ - १ स्प्रे , नंतर जसे वजन वाढेल तसा डोस वाढवावा . Adult मध्ये दोन्ही नाकपुडीत प्रत्येकी २ ते ३ spray मारता येतील . ( 0.2 mg / kg - max up to 10 mg ) 

Buccal Midazolam सुद्धा देता येते पण Convulsions येऊन गेल्यावर पेशंटचे तोंड उघडणे अवघड जाते त्यामुळे Nasal spray हा prefer केला जातो .

जेव्हा IV access नसेल तेव्हा Diazepam Suppository चा पण वापर पण तितक्याच effectively करता येतो . ( 0.5 mg/ kg - max upto 10 mg ) 

बरेचदा ज्या पेशंटना वारंवार Convulsions येतात त्यांच्या घरातील लोकांना Midazolam spray हा 5 मिनिटामध्ये Convulsions न थांबल्यास वापरण्यासाठी सांगितला जातो व त्वरित Hospital मध्ये प्रथमोपचारासह पेशंटला शिफ्ट करण्याचा सल्ला दिला जातो .

✅ज्या डॉक्टर्स चे छोटे Clinics आहेत फक्त OPD आहेत ते सुद्धा Midazolam nasal spray चा किंवा Diazepam Suppository चा वापर प्राथमिक चिकित्सेसाठी सहजतेने करू शकतात .

( क्रमशः ) 

🌹डॉ. पद्मनाभ केसकर

Emergency Management Expert  , Pune 

Mobile  - 9762258650