💓ECG झाला सोप्पा !💓भाग - १

💓ECG झाला सोप्पा !💓

भाग - १

( ©️ You can forward my posts with my name and without editing any content of it)

🌹डॉ पद्मनाभ केसकर
EMS Instructor , Ruby Hall Clinic , Pune
Mobile 9762258650

फॅमिली फिजिशियन कडे बरेचदा पेशंट त्याचे तपासण्यांचे रेकॉर्ड घेऊन येतात व त्यात बरेचदा त्यांचे ECG असतात किंवा डॉक्टरांकडे छातीत दुखतंय म्हणून पेशंट येतो व ECG काढल्यावर निर्णयाची वेळ येते तेव्हा बरेचदा प्रायमरी फिजिशियन ना ECG चे reading करणे अवघड जाते म्हणून या मालिकेत आपण ECG कसा वाचावा या संबंधी फॅमिली फिजिशियन बरोबर चर्चा करणार आहोत . 

हा विषय जास्तीत जास्त सोपा करण्याचा प्रयत्न राहणार आहे त्यामुळे कित्येक जणांना हे लिखाण खूप प्रायमरी वाटेल . मी काही कार्डिओलॉजिस्ट किंवा फार मोठा तद्न्य नाही त्यामुळे कदाचित काही सुधारणा असतील तर त्या नक्की सांगा . खरे तर ECG हा विषय आकृत्या काढून समजावा लागतो त्यामुळे समजा जर अशा पोस्ट मधून ते जमले नाही तर आपण ते मध्यात थांबवू .

💓ECG म्हणजे काय ?

©️ Dr Padmanabh Keskar 

ECG हा एक आलेख आहे त्यातून हृदयाची इलेकट्रीकल ऍक्टिव्हिटी समजून येते व त्यातून हृदयाच्या अनेक व्याधींचा अंदाज बांधता येतो .  

हा एक प्रकारचा ग्राफ आहे . त्यात X - axis हा time आहे तर Y - axis हा Voltage आहे .

जर का हा ECG ग्राफ पेपर तुम्ही नीट बघितला तर त्यात स्मॉल square आणि Large square आहेत . Each small square is of 1 mm . एका Large square मध्ये 5 × 5 स्मॉल square असतात .

X axis - Horizontal- जो time represent करतो - तिथे प्रत्येक स्मॉल square म्हणजे ०.०४ सेकंद असे प्रमाण असते.

एका मोठ्या Square मध्ये ५ छोटे square असतात म्हणजे एक मोठा square म्हणजे - ०.०४ × ५ = ०.२० सेकंद होतात . ५ मोठे square म्हणजे - ०.२० × ५ = १ सेकंद .

Y axis - Vertical - जो Voltage represent करतो - तिथे प्रत्येक छोटा square म्हणजे ०.१ mv ( मिलिवोल्ट ).

हे कळून का घ्यायचं तर त्यावरून आपल्याला हार्ट रेट काढता येतो . Ventricular Hypertrophy , heart ब्लॉक , bundle branch block आणि कित्येक abnormalities चा अंदाज बांधता येतो .

©️ Dr Padmanabh Keskar 

🌸Conducting System of heart and ECG🌸

हार्ट बीट होण्यासाठी जो इम्पल्स जनरेट होतो तो SA नोड मधून निघतो जो Right Atrium मध्ये स्थित असतो . त्या इम्पल्स मुळे प्रथम दोन्ही Atrium ( Right अँड Left ) आकुंचित (contract ) पावतात . हि घटना ECG वर P wave म्हणून दर्शवली जाते , P wave is represented by Atrial depolarisation म्हणजेच Atril contraction . ECG मध्ये P wave असणे म्हणजे Sinus rhythm होय . 

©️ Dr Padmanabh Keskar 

दोन्ही Atrium कॉन्ट्रॅक्ट झाल्यावर इम्पल्स AV नोड पाशी येतो . हा नोड SA नोड च्या खालोखाल काम करतो , SA नोड चे firing थांबल्यास हा नोड इम्पल्स फायर करायला सुरुवात करतो पण हा नोड SA नोड इतका फास्ट नाही . साधारण मिनिटाला ४० ते ६० इतके इम्पल्स हा फायर करतो . Atrium मधून इम्पल्स AV नोड या ठिकाणी आल्यावर काही क्षण रेंगाळतो - हे म्हणजे PR interval

त्यानंतर Common Bundle of his मधून हा impulse Right व Left bundle of his मार्फत purkinje फायबर मार्फत दोन्ही Ventricle ना आकुंचित करतो ( Ventecular depolarisation ) म्हणजेच Ventricular contraction . हीच घटना ECG पेपर QRS complex च्या रूपाने दाखवले जाते.

त्यानंतर T wave म्हणजे - Ventricular Relaxation 

©️ Dr Padmanabh Keskar 

मग Atril Relaxation म्हणजे काय ते ECG मध्ये कसे दाखवले जाते ?

जेव्हा QRS complex होतो म्हणजेच Ventricular contration होते त्याच वेळी Atrial Relaxation होते पण ते ECG मध्ये QRs complex च्या दरम्यान होत असल्याने त्याची वेगळी wave दिसत नाही .

थोडक्यात -
ECG मध्ये मुख्य ३ wave -
✅ P wave म्हणजे Atrial contraction
✅ R wave ( QRS complex ) म्हणजे Ventricular contraction
✅ T wave म्हणजे Ventricular Relaxation

काही वेळा T wave च्या नंतर छोटी U wave दिसते ती सगळ्या ECG मध्ये दिसतेच असे नाही , ती काही वेळा T wave ( Ventricular Repolaization / Relaxation ) नंतर Purkinje fibre चे Repolaization झाल्यामुळे येते .

💓कोणताही ECG वाचताना खालील 12 points चे परीक्षण करून वाचावा म्हणजे चूक होत नाही - ©️ Dr Padmanabh Keskar 

1) Standardisation
2) Position
3) Voltage
4) Rhythm
5) Rate
6) Axis
7) P wave
8) Q Wave
9) QRS complex
10) T wave
11) PR interval, QT interval
12) ST segment

🌸आपण येणाऱ्या पुढील भागात यातील प्रत्येक point ची चर्चा करणार आहोत . तसेच 12 Lead ECG म्हणजे काय , हे 12 lead कोणते ? ECG काढताना lead position काय असतात व इतर माहिती पाहू .

( क्रमशः ) 

( ©️ You can forward my posts with my name and without editing any content of it)

🌹डॉ पद्मनाभ केसकर
EMS Instructor , Ruby Hall Clinic , Pune
Mobile 9762258650