💊 Basics of IV fluids Management💊 पार्ट - २

 💊 Basics of IV fluids Management💊

पार्ट - २

( ©️You can forward my posts with name without editing any content of it )

🌹डॉ पद्मनाभ केसकर
EMS Instructor , Ruby Hall Clinic , Pune .
Mobile - 9762258650

🌺IV फ्लूइड्स हे २ प्रकारचे असतात -
१) Crystalloids
२) Colloids .

🌸Crystalloids चे परत ३ उपप्रकार पडतात -
१) Isotonic Crystalloids
२) Hypotonic Crystalloids
३) Hypertonic Crystalloids

हे जे IV फ्लुइड चे प्रकार किंवा उपप्रकार आहेत ते त्या फ्लुइड च्या Osmolarity , Molecular weight , पार्टीकल साईझ इत्यादी बाबींवरून ठरतात . ते IV फ्लुइड व्हेसल च्या आत राहणार का बाहेर पडणार ? ... सेल च्या आतमध्ये जाणार का बाहेर राहणार हे सारे त्या फ्लुइड च्या Osmolarity व पार्टिकल्स साईझ वर ठरते . त्यामुळे IV फ्लुइड कळून घ्यायचे असतील तर थोडे back to school जावे लागेल .... ©️ Dr Padmanabh Keskar 

कोणतेही IV फ्लुइड हे शेवटी एक प्रकारचे Solution असते .
Solution = Solvent + Solutes

Osmolarity of Solution म्हणजे काय ? त्याचे युनिट काय ?
Osmolarity म्हणजे number of solute particles per litre of Solution . म्हणजे १ लिटर पाण्यात किती Solute particles आहेत . युनिट - mOsm/L

Osmolality ( l ) म्हणजे number of solute particles per kg of Solution . युनिट - mOsm/kg

Osmolarity म्हणजे थोडक्यात Solution चे concentration .

©️ Dr Padmanabh Keskar 

उदा - १ लिटर पाण्यात १ चमचा मीठ टाकले व दुसऱ्या पातेल्यात पण १ लिटर पाणी घेतले पण त्यात २ चमचे मीठ टाकले , तर कोणत्या Solution ची Osmolarity जास्त ?🤔....
अर्थात दुसऱ्या Solution ची - ज्यात २ चमचे मीठ टाकले कारण solute particles अर्थात मीठ दुसऱ्या Solution मध्ये जास्त ...

इथे पाणी हे solvent , मिठाचे कण हे solute particle , व ढवळून तयार झालेले द्रावण हे Solution झाले .

कोणत्याही Solution ची (त्यात IV फ्लुइड पण आले) movement एका कंपार्टमेंट मधून दुसऱ्या कंपार्टमेंट मध्ये ( Extracellular कंपार्टमेंट to Intracellular कंपार्टमेंट किंवा Intravascular कंपार्टमेंट to Extravascular कंपार्टमेंट इत्यादी ) होण्यासाठी दोन गोष्टी कारणीभूत ठरतात - 

©️ Dr Padmanabh Keskar 

१) पार्टीकल साईझ - द्रावणातील solute पार्टीकल चा साईझ जितका लहान तितकी त्या द्रावणाची एका कंपार्टमेंट मधून दुसऱ्या कंपार्टमेंट जाण्याची सहजता अधिक .

उदा . सर्व Crystalloids मध्ये particle साईझ हा खूप छोटा असतो व तो सहजतेने Vascular wall मधील pores ( छिद्र ) पार करतो त्यामुळे कोणतेही Crystalloids हे १०० % vessel मध्ये राहू शकत नाही ते vessel च्या बाहेर पडते .त्यातल्या त्यात Isotonic Crystalloids ( NS , RL इत्यादी ) हे तुलनात्मक रित्या vessel च्या आत जास्त राहतात , किती ? - ३० % . म्हणजे ३ लिटर NS दिले तर १
लिटर vessel मध्ये राहते बाकी २ लिटर Extravascular कंपार्टमेंट मध्ये जाते . त्यामुळे Volume deficit च्या ३ पट प्रमाणात Isotonic फ्लूइड्स द्यावे लागतात .( १ लिटर ब्लड लॉस झाला तर ३ लिटर NS / RL द्यावे लागेल )

या उलट Colloids मध्ये particle साईझ हा Vascular wall मधील pores पेक्षा मोठा असतो त्यामुळे ते vessel च्या बाहेर जाऊ शकत नाहीत व १०० % vessel च्या आतमध्ये राहतात म्हणून ते कमी प्रमाणात दिले तरी चालतात .( १ लिटर ब्लड लॉस ला १ लिटर किंवा त्यापेक्षा कमी कॉलॉइड्स द्यावे लागतात )

२ ) Movement of fluid on the basis of Osmosis
Osmosis च्या कन्सेप्ट प्रमाणे फ्लुइड एका कंपार्टमेंट मधून दुसऱ्या कंपार्टमेंट मध्ये जाण्यासाठी ३ गोष्टी जरुरी आहेत -

१) दोन कंपार्टमेंट

२) दोन कंपार्टमेंट च्या मध्ये १ semi permeable membrane

३) आणि Semi permeable membrane च्या दोन्ही बाजूला differently concentrated फ्लूइड्स .

जर का membrane च्या दोन्ही बाजूला सारख्याच कॉन्सन्ट्रेशन चे फ्लुइड असेल तर फ्लुइड शिफ्टिंग होणार नाही .

©️ Dr Padmanabh Keskar 

आता वरील उदाहरण घेऊ -
Semi permeable membrane च्या एका बाजूला १ चमचा मीठ असलेले पाणी ठेवले व दुसऱ्या बाजूला २ चमचे मीठ घातलेले पाणी ठेवले तर आता आपल्या Osmosis च्या कन्सेप्ट प्रमाणे पाणी कुठून कुठे शिफ्ट होईल ?

१ चमचे मीठ असलेल्या कंपार्टमेंट कडून २ चमचा मीठ असलेल्या कंपार्टमेंट कडे का उलट ?

पाणी High concentration to Low concentration शिफ्ट होईल का Low concentration to High concentration शिफ्ट होईल ?

... विचार करा ... एकदा हे
समजून घेतले IV फ्लुइड कसे शिफ्ट होतात ते लगेच कळेल ...

🌸उत्तर* - Osmosis च्या नियमानुसार फ्लुइड शिफ्टिंग हे Low कॉन्सन्ट्रेशन to High कॉन्सन्ट्रेशन होते .

©️ Dr Padmanabh Keskar 

म्हणजेच १ चमचा मीठ असलेल्या बाजूचे पाणी Semi permeable membrane मधून २ चमचे मीठ असलेल्या बाजूला जाईल . जो पर्यंत कॉन्सन्ट्रेशन दोन्ही बाजूला सारखे होत नाही तो पर्यंत हे वॉटर शिफ्टिंग होत राहील .

🌺आता याच नियमानुसार आपल्या शरीरात मागील भागात बघितल्या प्रमाणे २ कंपार्टमेंट आहेत - Intracellular compartment व Extracellular compartment आणि या ठिकाणी Cell membrane दोन्ही compartment ना वेगळे करणारे Semi permeable membrane म्हणून काम करते

सेल च्या आतमध्ये असणारे फ्लुइड म्हणजे Intracellular fluid ( ICF ) ची Osmolarity ही २७० ते ३०० mOsm / L इतकी असते . सेल च्या पण बाहेर - Extracellular fluid ( ECF ) साधारण तेवढीच Osmolarity असते .

🌸कोणतेही IV फ्लुइड ज्याची Osmolarity ही साधारण Intracellular fluid एवढी असते म्हणजे २५० ते ३५० - त्या फ्लुइड ला Isotonic fluid असे म्हणतात ( NS , RL ) आणि जसे की दोन्ही बाजूला Osmolarity ही जवळपास सारखी असल्याने हे Fluid सेल च्या आतमध्ये ( Intracellular ) जात नाही व Extracellular compartment मध्येच राहते .

©️ Dr Padmanabh Keskar 

🌺कोणतेही IV फ्लुइड ज्याची Osmolarity हि Intracellular fluid पेक्षा कमी असते म्हणजे २५० च्या खाली त्या IV fluid ला Hypotonic fluid असे म्हणतात व आपल्या नियमाप्रमाणे दोन्ही बाजूला differently concentrated फ्लुइड असल्याने आता वॉटर चे शिफ्टिंग हे Low to High असे होणार म्हणजे Cell च्या बाहेर IV फ्लुइड ची Osmolarity २५० च्या खाली तर Cell च्या आत Osmolarity जास्त (२७० ते ३०० )
म्हणजे हें फ्लुइड cell च्या आतमध्ये जाणार - Intracellular volume वाढणार - cell ला nourishment मिळणार . Cell swollen होणार - Oedema वाढणार - म्हणून ही fluid oedema असताना देऊ नयेत ( Cerebral oedema , Head injury ) .

©️ Dr Padmanabh Keskar 

🌸या उलट ज्या IV fluid ची Osmolarity ही ३५० पेक्षा जास्त असते त्या IV fluid ना Hypertonic fluid असे म्हणतात
इथे बरोबर उलटे होते . cell च्या आत Osmolarity कमी ( २७० - ३०० ) तर Cell बाहेरील IV fluid ची Osmolarity ३५० पेक्षा जास्त तेव्हा आपल्या Low to High वॉटर शिफ्टिंग च्या नियमाप्रमाणे Cell च्या आतील वॉटर सेल च्या बाहेर येते आणि सेल shrink होते ( Oedema कमी होतो - उदा . Manitol - Osmotic diuretic - हे Osmosis च्या concept वर Oedema कमी करते ) पण या IV fluids मुळे Extracellular volume वाढतो .

( क्रमशः )

( ©️You can forward my posts with name without editing any content of it )

🌹डॉ पद्मनाभ केसकर
EMS Instructor , Ruby Hall Clinic , Pune
Mobile - 9762258650